تاریخچه نقش برجسته در ایران (2)
تاریخ طولانی ایران زمین تاکنون فرمانروایان زیادی به خود دیده است.
سلسلهی تیموری و صفویه از جمله آنان می‌باشند. به گواهی تمام مورخان، این دو دوره از نظر عظمت
و گستردگی حوزه‌ی نفوذ، دارای آثار هنری بسیارهستند.
تیمور (بنیان‌گذار دوره‌ی تیموری) دوستدار پرشور معماری و نوشته‌های تاریخی و حامی مذهب بود.
او در ملازمات خود، صوفیان و علما را مورد عنایت قرار می‌داد،
تیمور سنی مذهب بود و به اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله وسلم) (شیعیان) توجه خاصی داشت.
در قلمرو معماری، از ساخت و پرداخت آثار و عمارات پشتیبانی کرد.
در مقابل، شاه اسماعیل (بنیان‌گذار دوره‌ی صفویه) پس از ورود به تبریز، مذهب شیعه را مذهب رسمی دولت اعلام کرد.
به طور کلی روند معماری در این دوره فراز و نشیب‌های بسیاری دارد
زیرا معماری در مدت 12سال بین مرگ طهماسب و جلوس شاه عباس اول دچار رکود و کساد شد،
اما جلوس شاه عباس بر تخت سلطنت وضع نامطلوب معماری ایران را که به مدت یک سده آن را فراگرفته بود، کاملاً دگرگون ساخت.
دستاوردهای او در این زمینه آثار ایرانی را (گرچه دیرتر) هم سنگ با تولیدات معماری عثمانیان و مغولان هند کرد؛
اما این فراز و نشیب در دوره‌ی تیموری کمتر دیده می‌شود.
زیبایی معماری تیموری
زیبایی معماری تیموری شدیداً متکی بر ایجاد غیرعمدی رواق‌های یکنواخت است
که گهگاه به وسیله‌ی سردر بسیار بلند ایرانی یا گنبدی پیازی شکل از یکنواختی بیرون می‌آید.
دوره‌ی تیموری از نظر زمانی مقدم بر صفوی است با این حال، دوره‌ی تیموری در روند معماری خود دچار تغییر و تحول بوده است
اما دوره‌ی صفوی چنین به نظر نمی‌رسد.
در دوره‌ی تیموری، خط ثلث جایگزین کوفی و خطوط تزیینی گچ‌بری دوره‌ی ایلخانی شد.
علاوه بر این، در کتیبه نویسی ثلث، خطوط بنایی، معقلی و هندسی برای آراستن بناهای دوره‌ی تیموری به کار رفته‌اند.
مضامین آنها معمولاً آیه‌های قرآنی، احادیث نبوی، اسماءالله و نام ائمه معصومین (علیه‌السلام) است؛
اما در دوره‌ی صفویه بناهای مذهبی با خطوط ثلث، نسخ، نستعلیق و خطوط دیگر تزیین شدند.
یکی از مجموعه‌هایی که در هر دو دوره بسیار مورد توجه معماران و حامیان هنر و مذهب ایران بود،
مجموعه‌ی حرم امام رضا (علیه‌السلام) است که آثار بینظیری از معماری بنا و تزیین‌های دو دوره‌ی تیموری و صفوی در آن دیده می‌شود.
